nán. Su gérta číkinta da yīmbu; kadán ta kēkaše su tira baba su čīkata da rūa kána su sā bāba bisa gareta har ya kúsa ga šāšinta; su daúka sánduna măsuţâwo fúdu, su fára dáka baba har ya fara žūni; su bérta kwāna, su rūfēta ga kwānaki fúdu kọ biál; su būdēta; su wánke zāné farí, én daúdāsa ta fita, su sa ga číkin marina. Mútumé nán da ši ke rīna zāne hanunsa sina kāwa bakkí kámān adāwa ko žūni. Amma en mārinā ta fāra zúfa ba ta da dadin kámši; háka mu ke rīna tūfafēmu.

Baban gari.

Bāba, wūrin da bāba kẹ gírìmā wūri nāgarī ne̟ ; šina gírima kúsa ga bakin rua da číkin dāžī; kūnēnsa kānănă su ke, ámma én ninajā da ţini, čīkīnsu kānănā su ke; ámma en su nina jā, da tīni bākīnsu. Garina ačīkę ši ke da baba tāre da ábdugā da bérkōno da tāba muna da su.

Akoi mútané dabám dagá číkin býrnín Kānu: Larabawa, Absenawa, Babāribāri, Nifewa, Fulāni, Yarubawa, Wadawa, Adamāwa, da mútāné bāyi masumagána dabám da yawa.

En ka síga ga bírnin Kānu ka yi hánkali ga kayanka kānănā, don sun sáče̟ tāsāmu tún da mu ke dagá nán; sun sa ga kálkasin babán rīgānsu, sun yi yawo da ita.

Suna da kwaria. Abín da mu ke šăn rũa kwa

G

ria če: kwāria tana gírimā ga číkin gōnāki. Ašīpka irin dúmmā; én sun gírima da su nīna ačīrēsu ; kana yi da wódānsu göra na daúkan rua; da wó̟dānsu kana yin kwāria, ka gérta číkīnsu, ka fíta abú dúka, da kwaria ka yenke bayānta nāgarī, ka sāta ga číkin dakinka; kadán kai sārmāyi ne; da wó̟dānsu irin dúmmā kuá suna gīrimā ga číkin gidā, kana iya dáffāsu ka čī, tún da ba su kōsa ba, én su kōsa kana yin laddaí, da ka yi göra kārāmī wónda zāka čīkēši da furá ko rua, én zāka táfia ga číkin daži, ka daúka tāre da kaí.

Da suna yin fáta kuá ga Kānu. Da īna fadā máka kámadā su kẹ yi.-Ka daúka kārifī, (ši ne babán túkūnia) ka čīkaši da rūa, da ka zūba tōkan kárā ko tōkan itáče, ka dámma tōka nán kána ka daúka fáta da tana da gāšī, kana sāta dagá číkin kārīfi nán da si ke da toka; kadán ka beri ta kwāna são daía kọ sáo biú, ka fitás ; kadán ka fitás, kadán ka tábāši, da gāši ya tuše, ko ya jire ya rábu da fáta, ka daúka ka kai, ka šimfutāta ga bisa itäien šima wonda mu ke cewa, masimi, da magánan Haúsa; da ka rába itače kārami, sūnānsa dān mašīmi; kadán ka šímfuta fáta nán bisa ga itāčen šīma, da ka dúrgusa bisa da fáta nan, da ka daúka dan māšimi, ka rīkēši da hānū biú, kána ka fāra yin sima; kadán ka yi šīma ya kāre, ka tafi ka wánke fáta nán, da ka dákka bāgarūa (sūnān wóni itāče da vina da dia), ka zūbāta dagá číkin kārifī; ka zūba

rūa býsa garēta, kána ka zöma fáta dagá číkin kārifē nán, ka rūfe ka tafi; kadán ka kwāna ka záka ka ganí; kadán ka ganí fáta nán ta sāwayā, kadan ka ža tana da kārifi, káda ka zomāta dagá číkin bāgarūā, ka tafí šaínyāto, kadán ka šainyāta kēkaše ka zúba máta maï, ka múrsāta har ta yi tápši. Kadán ka ži tana yīn kūka,bāgarūā ta īšiēta; kadán ka múrsāta ka gani kó̟wó̟nę wūri šina da tápši da maï, ya ištęsa. Ka tafi ka yi zika, kadán kana so; kadán ba ka sộ ba ka yi wálki, kọ ka āžēta dagá číkin gidānka, ta kāwa fáta ke nan, kadán fáta a ke yi, mu ke kirā sūnānta, kīrigi.

Da muka fita dagá býrnin Kānu, ína tamáha mu yi wāta ko ya fi wāta, muka záka ga Kukawa. Da mútané da suka gáněmu sun yi mürna, suka če muná, mun ži da kuna ga číkin Timbúktu ankáššēku; muka čē, ba mu mútu ba, ámmā mun šā wóhálla ga číkin Timbúktu.

Birnin Kukawa ačīkē ši ke̟, ámmā ba da gírìmā ba kámān Kānu. Garin Kukawa bāyān býrni, ba ka gánin komi sai kássin mútāne, kain mútum, da kain dōki, kāsúsuān žākai suna čīkẹ ga bāyān gari. Garin Kukawa, ína fadá gáskiā, garín bāyi nẹ. Da mútanen Bornu, kọ mállamaí, da suna gáni ba

su sāmu rúa suka če ga sārikin Bornu, én mútāne su daúkę kasúsua nán dúka, da su biznesu, mu sāmú rúa; hákanán kuá suka yi. Ga sēkāra nán sun sāmú rúa da yawa.

Da

Käsuan Kukawa.

ga Kukawa suna da käsuā biú ko úku. Daía ga cikin gari, da biú a wose. Amma daía ta fisu girimā. Su kan če "Kasugu kurá” käsuā babá ke nán; da ta číkin garí, su kan kírā “ dūria,” kārămā kasua: da wóta kuá tana da ga tákankani garugidda garufute, tana dagá ṭákānkānīnsu, ita kuá sūnānta “dūria;” abin da su ke da ga číkin kāsuānsu ba dabám ba ta ke da ta birnin Kanu, sai suna saīda babán kifi da kanwa.

Mátan Bornu, da na Timbúktu da na Haúsa. Mátan Bornu aikīnsu daia ke nán da na sáni. En sun daúka rúa sun kārę, su daúka furen tāba da gōro, su zámna ga kálkāšin énuā da saínyi, su fāra ţásăgă furī ga hakōrānsu, kadán su yi jā su kāwa bakki; kadán sun goge hakōra biú dagá býsa suna da fari káman nono; hákanán kuá na Haúsawa, ámmā mátān Bornu sun fisu ga čin fure. Tún da ina fadi na abubuān Timbúktu na mánče fadín mátānsu. Mátānsu wódānsu suna čīka yāsosīnsu na hānū da soba, saí yāsa daía kọ biú, ámmā sṣba nán wódānsu jān kārije da wódānsu fari, da wódānsu gánīnsu kámān sināria; ámmā mátān Bornu suna

da wóni abú ga hānūnsu, ámmā da kyaún gáni ; ámmā wó̟dānsu anyīsu da kāsa, da wódānsu, da su ke̟ să ga yāsānsu anyīsu da hakōrēn giwa, da wódānsu anyīsu da fátān dṣrinā. Āmmā mátān Haúsa suna sõ én sā kōlli ga idānūnsu, don ši sā idānūnsu žūnī.

IX. Kai nanḍna.

Bérin Kūkawa zūa ga dāžin Sahāra, Tíntumā.

ga

Da muka fita dagá Bornu mútāné da yāwa ba su so ba mu bersu. Tún da muka beri Kūkawa muka záka ga Yão, ina tamáha kwānaki šída dagá nán zua ga Bornu. Garí nán kārāmī ši ke; ámmā kadán ka záka garēsa kana sō ka yi gúzuri; kadán ka bérši ba zāka gánin garí ba kámānsa har wata. Âm mà alo gulbi kusa garésa; gulbi nán ši kan káffe ga ráni kọ ga băsără, lọtun da bābu rua, Bornu sun če, "dunia bie." Ina tamáha mun daúke tare da mu: kēkasášen náma da dabino, šinkāfa da gāri, házi, da zálkănă čīke da rúa, abú da yawa anadaúka bámba wódanán. Da wóni mútum Tūbo tāre da mu, šina da bayi sun kúsa iširin, da ši muka yi rāgaïtu ga ko̟wónę wūri, Ámma wūrin da mu šīda muna sămú rīžiā ; rúa nán sina da dádin šā; ámmā ga wó̟ni lṣtu kana sāmún zūnsuā ta mútu dagá číki, da ta rūgba;